Kızderbent'li mübadillerin 1924 öncesi yaşadığı yer Darova'sı 📜 Darova (Kechrokambos) – Tarihî Arşiv Kayıtlarıyla Bir Köyün İzleri Darova (Yunanca eski adıyla Kechrokambos – Κεχρόκαμπος ), Osmanlı ve Cumhuriyet dönemlerinde birçok belgede adı geçen önemli bir yerleşimdir. Suç kayıtlarından nüfus hareketlerine, mübadele yıllarına ve askerî görevlere kadar geniş bir yelpazede belgelerde yer almıştır. Hatta 1691 tarihli Osmanlı tahrir defterinde, bölge halkı “Evlad-ı Fatihan piyadeleri” olarak kaydedilmiştir. Darova, bugün adını belki sadece yerel haritalarda duyduğumuz bir köy olsa da, geçmişte Osmanlı ve Cumhuriyet dönemine ait belgelerde sıkça yer almıştır. Suç kayıtlarından idarî yazışmalara, mübadele süreçlerinden askeri yerleştirmelere kadar birçok başlıkta karşımıza çıkmaktadır. Bu yazıda, T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri'nde yer alan Osmanlı ve Cumhuriyet arşiv belgeleri ile 17. yüzyıldaki bir tahrir defterinden elde edilen bilgiler d...
Kızderbent’in Erken Tarihi: Bulgar mıydı, Rum muydu?
Kızderbent'in Eski Anlatıları: Bulgar mıydı, Rum muydu?
Kızderbent'in Eski Anlatıları: Bulgar mıydı, Rum muydu?
Kızderbent, Anadolu’daki ilk belgelenmiş Bulgarca konuşulan köylerden biri olarak anılıyor. Bu bilgi, Lyubomir Shishmanov’un Неасовечалата история на малоазийските българи (“Anadolu Bulgarlarının Olağanüstü Tarihi”, 2001) adlı eserinde derlenmiş çeşitli 19. yüzyıl seyyahlarının gözlemlerine dayanmaktadır.
Bulgar Kökenli Olduğunu Belirten Kaynaklar
D. Salvatore (1807): “İznik’e doğru bir gün yola çıktım, sadece Bulgarların yaşadığı Kyz-Dervent adlı bir köyde geceyi geçirdim.” Köyde yedi Bulgar ailesinin iki yüzyıl önce yerleştiği, keten, ipek ve meyve üretimi yaptığı aktarılır. (Kaynak: Josef Dobrovský, Bulgaren in Kleinasien, Slovanka 1, 1814)
J.M. Tancoigne (1817): “Köylüler bize Bulgar kökenli olduklarını ve köyün yaklaşık bir asır önce atalarının göçüyle kurulduğunu söylediler.” (Kaynak: A Narrative of a Journey into Persia, Londra, 1820)
George Keppel (1829): “Yaklaşık yüz ev var ve sakinlerinin hepsi Bulgar.” Vergi yükü altında ezilen halktan söz eder. (Kaynak: Narrative of a Journey across the Balkans, 1831)
Rum (Yunan) Olarak Tanımlayan Kaynaklar
W.M. Leake (1824): “Kız Geçidi (Kizderwént)” yalnızca Rumlar tarafından meskundur. Babıali tarafından verilen imtiyazlara rağmen, yolcuların baskısına uğrar.
J. Conder (1824): “Kız Geçidi (Kizderwent), yalnızca Yunanlılar tarafından meskun.” İpekçilik ve şarap üretimi yapılır.
Irby & Mangles (1823): “Köy halkı tamamen Yunanlı.” Çalışkanlıkları övülür.
Kimlikler Arasında Bir Köprü: Dil ve Din
Kaynakların bir kısmı Kızderbent’i tamamen Bulgar, bir kısmı ise tamamen Yunan köyü olarak tanımlar. Bu çelişkili anlatımlar, köyün halkının dilsel olarak Bulgarca, inanç bakımından ise Rum Ortodoks olduğunu düşündürmektedir. O dönemde “Yunan” kelimesi, sıklıkla dini kimlik anlamında kullanıldığı için, Bulgarca konuşan Hristiyanların “Yunan” olarak kaydedilmiş olması muhtemeldir.
Shishmanov’un Gözlemleri
Shishmanov, köyün zamanla asimile olduğunu belirtir. Yunan köyleriyle evlilikler ve Rum Ortodoks kilisesine bağlılık bu süreci hızlandırmıştır. Bir kısmı Bulgaristan’a göç etmiş, çoğunluğu ise 1922’ye kadar köyde kalmış, ardından mübadeleyle Yunanistan’a göç etmiştir.
Какво стана с каз-дервентските българи? В края на XIX век те престанаха да бъдат българи. Смесените бракове с гърци от околните села и духовното подчинение на Цариградската патриаршия допринесоха за лесното им претопяване. Някои от каз-дервентци се изселиха открито в България, но мнозинството остана до 1922 г., когато, заедно с гърците от други краища на Мала Азия, потърсиха убежище в Гърция.
Jireček ve Diğer Tarihçiler
Jireček, 1880’lerde Kızderbent’ten Bulgaristan’a göç edenlerden söz eder. Bu köy halkının, Trakya kökenli, yarı Türkçe konuşan bir topluluk olduğunu bildirir. Kanchov ve Dorosiev gibi yazarlar da köyün geçmişini 17. yüzyıla dayandırır. Dorosiev, "250 yıl önceki büyük kaçışlar" (страшни бозгунлуци) nedeniyle köyün kurulduğunu belirtmiştir.
Göç ve Dağılım
1922 sonrası Kızderbentliler, Yunanistan'a göç etmiş ve Batı Trakya başta olmak üzere dağınık biçimde iskân edilmişlerdir. Komotini yakınlarında Roditis, Kallithea, Nea Iraklitsa, Kilkis ve çevresi gibi yerleşimlere dağılmışlardır. 1943’teki bir yazı, bu kişilerin Karamanlılarla karıştırıldığını, Yunan mülteciler olarak kaydedildiklerini belirtir.
Sonuç
Kızderbent, dilsel, dinsel ve etnik kimliklerin iç içe geçtiği, asimilasyon ve göçle şekillenmiş çok katmanlı bir tarihî örnek olarak dikkat çeker. "Dil olarak Bulgar, inanç olarak Rum" olan bu köy, Osmanlı millet sistemi ve Balkan-Anadolu göç yolları arasında özgün bir yer tutar.
Kaynakça
Shishmanov, L. (2001). Неасовечалата история на малоазийските българи
Dobrovský, J. (1814). Bulgaren in Kleinasien, Slovanka 1, Prag
Tancoigne, J.M. (1820). A Narrative of a Journey into Persia, London: William Wright
Keppel, G. (1831). Narrative of a Journey across the Balkans, London
Leake, W.M. (1824). Journal of a Tour in Asia Minor, London
Conder, J. (1824). The Modern Traveller, London
Irby, C.L. & Mangles, J. (1823). Travels in Egypt, Nubia, Syria and Asia Minor
Jireček, C. (1891). Das Fürstenthum Bulgarien, Wien: F. Tempsky
Аргировъ, С. (Çev.). (1899). Княжество Български, Пловдив: Хр.Г. Данов
Kızderbent’in erken tarihi çok ilginçmiş, Bulgar mı Rum muydu sorusu beni düşündürdü. Tarihin bu dönemi gerçekten merak uyandırmış, harika bir anlatım olmuş.
📝 Yorum Politikası: Kişisel hakaret, argo ve siyasi içerikli yorumlar yayımlanmaz. Bu sayfalarda yer alan tüm yorumlar ziyaretçilere aittir. Yorumların içeriğinden, yorumu yazan kişiler sorumludur. Yorum yapan tüm kullanıcılar bu şartları kabul etmiş sayılır.
Kızderbent’in erken tarihi çok ilginçmiş, Bulgar mı Rum muydu sorusu beni düşündürdü. Tarihin bu dönemi gerçekten merak uyandırmış, harika bir anlatım olmuş.
YanıtlaSil